🖋 *कोपऱ्यातील लेक

लेक वा लेकरू हा शब्द खऱ्या अर्थाने मार्मिक व सहजतेने आपलेपणाची भावना निर्माण करणारा..

साने गुरुजींच्या लेखणीतून तसेच उपयोजनात आलेल्या या शब्दाचा वापर आजमीतिस वैद्यकीय क्षेत्रातही सर्वमान्य तथा स्वीकारला गेला आहे.तो असा की पीडियाट्रिकची प्रॅक्टिस करणारे डॉक्टर *बाळ* या शब्दापेक्षा *लेकरू* या शब्दाला अधिकचा प्रेफरन्स देताना दिसतात..

पण हा एवढा *शब्द प्रपंच* कशाला? असा प्रश्न सहाजिकच आपणास पडेल.

तर त्याचे झाले असे की दोन-तीन दिवसांपूर्वी आपल्या विद्यार्थ्यांचे दाखले घेऊन एका प्राथमिक शाळेतील गुरुजी आपल्या सहकार्यासोबत नजीकच्या मोठ्या शाळेत जायच्या गडबडीत होते कारणही तसेच होते… पुढील शिक्षणाची सोय नसणे व संबंधित शाळेचे दाखला मागणीपत्र प्राप्त होणे .. लागलीच वेळ न दवडता वरिष्ठ गुरुजींनी आपल्या सहकार्यासोबत लगबगिने आपली *पंख बळावलेली पाखरे* अर्थातच पुढील वर्गात जाणारे विद्यार्थी शाळाबाह्य राहू नये हा उद्देश मनात ठेवून मोठ्या शाळेच्या मुख्याध्यापकांची केबिन गाठली. मोठ्या शाळेत नेहमीची ये-जा व तिथल्या शिक्षकांचा परिचय असल्यामुळे वागण्यातील सहजता गुरुजींच्या वावरण्यात ठळकपणे जाणवत होती. मुख्याध्यापकांची केबिन न्याहाळताना आपल्याही शाळा अशा भौतिकदृष्ट्या संपन्न होतील हे दिवास्वप्न पहात असतानाच मुख्याध्यापकांच्या प्रवेशाने गुरुजींचे दिवास्वप्न भंग पावले. मुख्याध्यापकांच्या प्रति आदरभाव व्यक्त करत दोन्हीही गुरुजी उभे राहिले.लागलीच मुख्याध्यापकांनी नजरेने त्यांना आसन ग्रहण करण्यास खुणावले. तसे गुरुजीही अगदी सहजभावाने खाली बसले… मुख्याध्यापकांनी आलेल्या गुरुजींकडे पाहून नजरेनेच येण्याचे प्रयोजन विचारले.वेळ न दवडता गुरुजींनी आणलेले दाखले मा.मुख्याध्यापकांसमोर ठेवले. मात्र दाखले पाहताच मुख्याध्यापकांचा राग अनावर झाला

*”तुमच्या मुलांना शाळेत दाखल करता येणार नाही.आमच्याकडे बसायला जागाच नाही. का म्हणून ऍडमिशन द्यायचे?”

* अशाप्रकारे वरच्या आवाजात मुख्याध्यापकांनी संबंधित आलेल्या गुरुजींना सुनावले. अचानक झालेल्या शब्दहल्ल्यामुळे दोघेही बावरले. महाशयांचा काहीतरी पूर्वग्रह दूषित झालेला आहे याची जाणीव व्हायला काहीसा अवधी मात्र गेला . थोडेसे सावरत आलेल्यापैकी एकाने धाडसानेच दबक्या आवाजात विचारले, *”सर का हो का बरं शक्य नाही?”* त्यावर त्याच अविर्भावात मुख्याध्यापक कडाडले ,*”का म्हणून द्यायचे तुम्हाला ऍडमिशन?”

* त्यांच्या बोलण्याचा लेहजा पाहून व. पु.काळेंच्या ओळी मात्र मनात जिवंत झाल्या की “*आवाजाची उंची असणाऱ्या माणसांना विचारांची उंची असेलच असे नाही.”*आलेल्या गुरुजींपैकी दुसऱ्याने सहजच त्याच वास्तू मधील उर्ध्वभागाला असणाऱ्या *बाबासाहेबांच्या* प्रतिमेकडे पाहिले व मनातील कृतार्थभावाने स्मित हास्य करून संबंधित मुख्याध्यापकास अगदी प्रेमयुक्त आदरभावाने सोबत आणलेल्या पालकांच्या अर्जास स्थळ प्रत देण्याबाबत विनंती केली. तसेच *आपणास शक्य नसल्यास ऍडमिशन देऊ नका सर …..याबाबत सहजतेने विनंतीपूर्वक सांगितले.*

सदरचे पत्र झटकन हातात घेऊन मुख्याध्यापकांनी वाचण्यास सुरुवात केली.अर्जदार ….नाव……. वाचून वाचनाची गाडी संदर्भापर्यंत येऊन थांबली.. तसा महोदयांचा सुर काहीसा नरमला. बदललेला सूर सोबत आलेल्या गुरुजींच्या सहकार्याला काही पचनी पडेना… नंतर काहीसे शांत झालेले मुख्याध्यापक महाशय यांच्याकडूनच कळाले की दाखला हा त्याच गुरुजींच्या मुलीचा असून संदर्भ मात्र शासनाने संविधानाच्या अधीन राहून वेळोवेळी निर्गमित केलेल्या आरटीई 2009 व महाराष्ट्र आरटीई रूल 2011 या परिपत्रकांतील कलम 3,12,13,15,19,31 चा आहे.

अंतिमतः महोदयांनी काहीसे अतार्किक कारण सांगून सारवासारव केली. यातून हे मात्र प्रकर्षाने जाणवलं की *पदाबरोबरच पदाची गरिमा ठेवण्यासाठी सदसदविवेक, संयम तसेच सत्य चिकित्सक वृत्ती असायला हवी.* गोंधळलेल्या नजरेने मुख्याध्यापक महोदयांकडे पाहणाऱ्या त्यांच्या अधिनस्त कर्मचाऱ्यास *बघा होते का ऍडजस्ट- बसवा कुठेतरी कोपऱ्यात.”* म्हणून आदेशित केले..

सरतेशेवटी सहजच मनाला शिवून गेले की *”आपल्याला बाबासाहेब आजही का हवेत?”* – दीनदुबळ्यांना, समाजातील उपेक्षित घटकांना,भटक्यांना, बलुतेदारांना, अलुत्यांना, बहुजनांना समतेने जगता यावे या उद्देशाने संविधानाची निर्मिती करणारे हात का शिरसावंद्य आहेत? संविधानात वेळोवेळी संशोधनही करण्यात आले. परंतु सविधानाचा गाभा मात्र तोच…लोकशाही मूल्यांची रुजवणूक करणाऱ्या भारतामध्ये मनुवादाला थारा देता कामा नये हे वेळोवेळी अशा घटनांमधून जाणवते.महाराष्ट्रातील पुरोगामीत्व जपत असताना महिला सबलीकरणासाठी महिलांना विविध क्षेत्रांमध्ये आरक्षण देऊन संविधानाची नीतिमूल्य दृढ केली जातात.परंतु त्याच महाराष्ट्रात त्यांच्याच शिक्षण संस्थांमध्ये मनुवादी धोरण वापरून एका *भटक्या समाजातील मुलीला-* *बसवा कुठेतरी कोपऱ्यात* च्या नावाने डावलल जात..

खरंच आजच्या शिक्षित पिढीला बाबासाहेब समजले आहेत का?

का पुन्हा *तोच खेळ -तोच डाव-त्याच सोंगट्या, गडी मात्र नवा* खरंच अशा पद्धतीने शिक्षणाचं सार्वत्रिकीकरण शक्य आहे का?असो अखेरीस तरळलेल्या नजरेने त्या

“कोपऱ्यातील लेकीच्या”- बापाने शाळेचा तात्पुरता का होईना निरोप घेतला.

✍️ सौ.वर्षा महेश गावडे *(गृहिणी)